ΟΚΤΩ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ–ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟ ΝΟΜΟΣΧΕΔΙΟ ΤΟΥ ΥΠΠΟΑ ΠΕΡΙ ΜΕΤΑΤΡΟΠΗΣ ΠΕΝΤΕ ΔΗΜΟΣΙΩΝ ΜΟΥΣΕΙΩΝ ΣΕ ΝΠΔΔ
Νο
Πασαράν
Δεν το
Διαπραγματευόμαστε
1.Τι αλλάζει στα πέντε δημόσια Μουσεία με το νομοσχέδιο της κυβέρνησης για τα ΝΠΔΔ;
Συνοπτικά, οι βασικές αλλαγές που προβλέπει είναι οι εξής:
- Τα πέντε Μουσεία αποκόπτονται από τον Οργανισμό του ΥΠΠΟΑ και μετατρέπονται σε αυτόνομους οργανισμούς – επιχειρήσεις, που καλούνται να λειτουργήσουν με όρους αγοράς (έσοδα / έξοδα).
- Όλες οι αποφάσεις σχετικά με τα Μουσεία, δηλαδή ο τρόπος λειτουργίας τους, το προσωπικό, η μουσειακή πολιτική (εκπαιδευτικά προγράμματα, δανεισμός αρχαιοτήτων, μόνιμες και προσωρινές εκθέσεις κτλ.), θα λαμβάνονται αποκλειστικά από 7μελή Διοικητικά Συμβούλια με τριετή θητεία που θα διορίζονται από τον/την εκάστοτε Υπουργό του ΥΠΠΟΑ.
- Τα εν λόγω Μουσεία αποκόπτονται από το σύνολο της δημόσιας περιουσίας και ανοίγει ο δρόμος για τη σταδιακή ιδιωτικοποίησή τους, παραδίδοντας την πολιτιστική κληρονομιά και το εργατικό δυναμικό των Μουσείων ως ... «προίκα» σε μεγάλα ιδιωτικά συμφέροντα.
- Δημιουργούνται Μουσεία πολλών ταχυτήτων: τα «εμπορικά» και τα «κατώτερα», όπου τα «εμπορικά» έχουν μεγάλη επισκεψιμότητα και εισροή κερδών στα ταμεία τους, ενώ τα υπόλοιπα, περιφερειακά μουσεία και συλλογές, αφήνονται στη μοίρα τους, έχοντας χάσει πλέον τη χρηματοδότηση και τα έσοδα από τα μεγαλύτερα, και καταδικάζονται σε μαρασμό και πιθανό αφανισμό εντός λίγων χρόνων.
2. Ποιον αφορά αυτό το νομοσχέδιο;
Σε αντίθεση με τα κλασικά κλισέ των ΜΜΕ σε τέτοιες περιπτώσεις, για τις αντιδράσεις «κάποιων συντεχνιών» επειδή τάχα «θίγονται τα συμφέροντά τους», η πραγματικότητα είναι διαφορετική.
Το νομοσχέδιο για τη μετατροπή των Μουσείων σε ΝΠΔΔ δε θίγει απλώς το έμψυχο δυναμικό που εργάζεται σε αυτούς τους χώρους, αλλά πρωτίστως το κοινό τους και την κοινωνία στο σύνολό της που οφείλει να κάνει δική της υπόθεση το μέλλον της πολιτιστικής μας κληρονομιάς.
Γίνεται σαφές ότι αλλάζει συνολικά το μοντέλο λειτουργίας των Μουσείων και όσα γνωρίζαμε για τον χαρακτήρα τους. Αποδυναμώνεται ο επιστημονικός και εκπαιδευτικός τους χαρακτήρας και επικεντρώνεται στο επιχειρηματικό όφελος: τα εστιατόρεια, τα πωλητήρια, τον αριθμό των εισιτηρίων.
Θυμίζουμε τον επικαιροποιημένο διεθνή ορισμό του Μουσείου: «ένα μη κερδοσκοπικό, μόνιμο ίδρυμα στην υπηρεσία της κοινωνίας, που ερευνά, συλλέγει, συντηρεί, ερμηνεύει και εκθέτει υλική και άυλη κληρονομιά. Ανοιχτά προς το κοινό, προσβάσιμα και χωρίς αποκλεισμούς, τα μουσεία προάγουν την ποικιλομορφία και τη βιωσιμότητα. Λειτουργούν και επικοινωνούν ηθικά, επαγγελματικά και με τη συμμετοχή, προσφέροντας ποικίλες εμπειρίες για εκπαίδευση, απόλαυση, προβληματισμό και ανταλλαγή γνώσεων» (ICOM, 24/8/2022). Το νομοσχέδιο για τα ΝΠΔΔ καταστρατηγεί κατάφωρα αυτόν τον χαρακτήρα, μετατρέποντας τα μουσεία σε κερδοσκοπικές επιχειρήσεις όπου ρέει άφθονο χρήμα, και σε μη συμπεριληπτικούς, αποκλειστικούς χώρους για συγκεκριμένη πελατεία, οι οποίοι θα προσφέρουν υλικές και μόνο απολαύσεις με τις αρχαιότητες να αποτελούν το «ιδανικό» σκηνικό.
3. Λύνει το νομοσχέδιο το ζήτημα της γραφειοκρατίας και της χρηματοδότησης των Μουσείων;
Η Υπουργός ισχυρίζεται πως τα μουσεία χρειάζονται «μια συντονισμένη προσπάθεια δομικών αλλαγών, ώστε να μπορέσουν να λειτουργήσουν όχι υπό τον ασφυκτικό διοικητικό και οικονομικό πλαίσιο του σκληρού κρατικού πυρήνα» και «νέες στρατηγικές αναφορικά με την αναζήτηση πόρων και ευκολότερη προσαρμογή στις νέες μουσειακές λειτουργίες και υπηρεσίες που απαιτεί ο σύγχρονος επισκέπτης». «Μη μας φοβίζουν οι λέξεις», με περισσή κυνικότητα μας καλεί η Υπουργός σε δήλωσή της!
Όντως, να μη μας φοβίζουν οι λέξεις: πίσω από τη «συντονισμένη προσπάθεια» κρύβεται ο αποκλεισμός από τη διαβούλευση όλων των αρμόδιων φορέων και συνδικαλιστικών οργάνων κατά την προσφιλή της τακτική (βλ. κατάπτυστη συμφωνία για τη συλλογή Στερν), πίσω από το «ασφυκτικό διοικητικό και οικονομικό πλαίσιο του σκληρού κρατικού πυρήνα» κρύβεται το εμμονικό μένος της ίδιας και λοιπών κυβερνητικών στελεχών ενάντια σε καθετί κρατικό, πίσω από τις «νέες στρατηγικές αναζήτησης πόρων» κρύβεται η βαθιά επιθυμία για πλήρη παράδοση των αρχαιοτήτων στις κερδοσκοπικές ορέξεις των ιδιωτικών κεφαλαίων και πίσω από τις «νέες μουσειακές λειτουργίες και υπηρεσίες που απαιτεί ο σύγχρονος επισκέπτης» κρύβεται μια επικίνδυνη προοπτική όπου τα μουσεία γίνονται «μαγαζάκια» και ο επισκέπτης «πελάτης» που έχει πάντα δίκιο…
Όντως, να μη μας φοβίζουν οι λέξεις και να λέμε τα πράγματα με το όνομά τους: τα μουσεία που υπάγονται στο καθεστώς των ΝΠΔΔ, θα είναι υποχρεωμένα να επιδιώκουν το κέρδος, για να λειτουργήσουν. Είναι χαρακτηριστικό πως σε αυτή την κατεύθυνση, το Μουσείο της Ακρόπολης, για παράδειγμα δεν εφαρμόζει το μέτρο της ελεύθερης εισόδου για το κοινό που ισχύει στους υπόλοιπους χώρους την πρώτη Κυριακή κάθε μήνα, κατά τη χειμερινή περίοδο.
Την ίδια στιγμή τα «μικρότερα» μουσεία μένουν χωρίς πόρους, καθώς αφαιρούνται τα έσοδα από τα εισιτήρια στους πιο «εμπορικούς» χώρους. Συνεπώς υποβαθμίζονται ακόμα περισσότερο και οδηγούνται με μαθηματική ακρίβεια στον μαρασμό και τον πιθανό αφανισμό. Χωρίς πόρους δεν υπάρχει έμψυχο δυναμικό. Και χωρίς προσωπικό, είναι εντελώς αμφίβολο αν θα συνεχίσουν να υπάρχουν χώροι και με ποιους όρους θα γίνει αυτό...
Όντως να μη μας φοβίζουν οι λέξεις και να ξεκαθαρίσουμε ότι υπό τη δικαιολογία της «γραφειοκρατίας» στην πραγματικότητα αυτό που επιδιώκει η κυβέρνηση είναι την κατάργηση του επιστημονικού υπόβαθρου των δημόσιων μουσείων, την κάμψη των αντιρρήσεων και των περιορισμών που θέτουν οι επιστήμονες για τον ευτελισμό, την απαξίωση και την εμπορευματοποίηση των μνημείων, την πλήρη κατάργηση των εγκρίσεων και των διαδικασιών που πρέπει να τηρούνται σε πολύ σοβαρά ζητήματα πολιτιστικής διαχείρισης, όπως είναι μουσειολογικές μελέτες, μετακινήσεις αρχαιοτήτων, άδειες μελετών, φύλαξη αρχαιοτήτων κτλ.
4. Πώς επηρεάζει το νομοσχέδιο το ΙΔΟΧ προσωπικό;
Το νομοσχέδιο καταργεί 735 κενές οργανικές θέσεις μονίμων και ΙΔΑΧ – όλων των ειδικοτήτων – από τον Οργανισμό του ΥΠΠΟΑ με τελική ημερομηνία την 1/11/2023 (άρθρα 31-32). Συστήνει 689 θέσεις μόνιμου και ΙΔΑΧ προσωπικού στους νέους οργανισμούς των Μουσείων (άρθρα 21-30), όχι γιατί πρόκειται στην πραγματικότητα να καλυφθούν, αλλά γιατί η σύσταση οργανικών θέσεων είναι ένας τρόπος να «χρυσώσουν» το χάπι, είναι μια λύση χωρίς κανένα κόστος για να κάμψουν τις αντιδράσεις, είναι ένα «τυράκι» για να πάψουν τα στόματα να μιλάνε. Στην πραγματικότητα οι ΙΔΟΧ και πάλι επιβαρυνόμαστε καθώς όχι μόνο δεν θα καλυφθούν οι θέσεις αυτές από μονιμοποιήσεις προσωπικού, αλλά καταργούνται και θέσεις από το Υπουργείο που θα μπορούσαν να καλυφθούν και άμεσα, δεδομένης της ευρείας υποστελέχωσης που επιβεβαιωμένα αντιμετωπίζουν οι Υπηρεσίας και Οργανισμοί του ΥΠΠΟΑ.
Συναδέλφισσες και συνάδελφοι, οφείλουμε να δούμε τη γενική εικόνα: τα μουσεία ως ΝΠΔΔ θα «επενδύουν» σταθερά στην εργασιακή επισφάλεια και θα βγάζουν τον μεγαλύτερο όγκο εργασιών με εποχιακές προσλήψεις συμβασιούχων, που ωστόσο όλοι γνωρίζουμε ότι καλύπτουν πάγιες και διαρκείς ανάγκες.
Πολλά ζητήματα θα τα καταλάβουμε στην πράξη, όπως αδιαφανείς προσλήψεις, μακριά από κάθε έννοια αξιοκρατίας, με προφορικές συνεντεύξεις και κριτήριο τη σχέση με τη διοίκηση του κάθε Μουσείου. Αρκεί να αναλογιστούμε τι θα έκανε, για παράδειγμα, εν μέσω πανδημίας ένα Μουσείο που λειτουργεί με όρους εσόδων / εξόδων και θα πρέπει να παρουσιάσει κερδοφόρο ισολογισμό, παρά τους περιορισμούς στα ταξίδια, τις μετακινήσεις και τις επισκέψεις σε δημόσιους χώρους...
5. Τι ρυθμίζει το νομοσχέδιο σχετικά με τον τρόπο προσλήψεων ΙΔΟΧ προσωπικού σε έργα του ΥΠΠΟΑ;
Ως ΙΔΟΧ θα πρέπει να σταθούμε σε ένα ακόμη άρθρο του νομοσχεδίου, το άρθρο 77, με το οποίο ενεργοποιείται το Μητρώο Προσωπικού Αρχαιολογικών Εργασιών (Μ.Π.Α.Ε.). Το Μητρώο αυτό έχει συσταθεί ήδη από το 2018 (ν.4512/2018, άρθρο 344), το οποίο θα κατέγραφε σε βάση δεδομένων τις ειδικότητες, τους κλάδους, τις κατηγορίες εκπαίδευσης, τα απαιτούμενα τυπικά και ουσιαστικά προσόντα και τη σχετική μοριοδότηση αυτών. Εκείνο το νομοσχέδιο προέβλεπε ότι από 1/1/2020 το Μητρώο θα ετίθετο σε εφαρμογή και «η πρόσληψη προσωπικού με σύμβαση εργασίας ιδιωτικού δικαίου ορισμένου χρόνου απασχολούμενου σε αρχαιολογικά έργα που εκτελούνται από Υπηρεσίες του υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού … διενεργείται αποκλειστικά μέσω του μητρώου του παρόντος» (άρθρο 344, παρ.4). Αυτό δεν συνέβη και προβλέφθηκε εκ νέου στο νέο νομοσχέδιο για τα ΝΠΔΔ, όπου το μητρώο και οι προσλήψεις ΙΔΟΧ προσωπικού μέσω αυτού τίθεται σε εφαρμογή από 1/1/2024 (άρθρο 77, παρ.2).
Το Υπουργείο οφείλει να δώσει διευκρινίσεις σχετικά με τον τρόπο πρόσληψης του ΙΔΟΧ προσωπικού μέσω του συγκεκριμένου μητρώου και να απαντήσει σχετικά με τον βαθμό εμπλοκής στη διαδικασία επιλογής προσωπικού με τη χρήση του Μ.Π.Α.Ε (άρθρο 77, παρ.4) των αρμόδιων υπηρεσιών και αντίστοιχα τον βαθμό συμμετοχής του Α.Σ.Ε.Π.
6. Τι δείχνει η πείρα από την εφαρμογή των ΝΠΔΔ μέχρι σήμερα;
Η πείρα δείχνει πως στην πράξη το μοντέλο λειτουργίας των ΝΠΔΔ κάθε άλλο παρά ως πρότυπο μπορεί να θεωρείται. Είναι χαρακτηριστικά όσα σημειώνουν σε ανακοίνωσή τους οι εργαζόμενοι του Νέου Μουσείου της Ακρόπολης, που υπάγεται από την ίδρυσή του σε αυτό το καθεστώς, με την οποία δηλώνουν την κάθετη αντίθεσή τους στο νομοσχέδιο.
- Τίθενται ζητήματα άνισης μεταχείρισης σε σχέση με τους συναδέλφους του ΥΠΠΟΑ και του ευρύτερου δημόσιου τομέα (εργασιακή εξέλιξη – ανέλιξη, μη δικαίωμα συμμετοχής στο σύστημα κινητικότητας κτλ.).
- Η υπηρεσιακή κατάσταση των εργαζομένων κρίνεται από υπηρεσιακό συμβούλιο «αορίστου χρόνου» κατ’ εξαίρεση του Υπαλληλικού Κώδικα.
- Ο Οργανισμός του Μουσείου είναι παρωχημένος, σχεδιασμένος 10 χρόνια πριν, χωρίς να λαμβάνει υπόψη μια σειρά παραγόντων που αφορούν στις καθημερινές εργασιακές και λειτουργικές ανάγκες του Μουσείου.
Με άλλα λόγια, οι εργαζόμενοι σε Μουσείο που λειτουργεί ως ΝΠΔΔ καταγγέλλουν αδιαφανείς διαδικασίες άνισης εργασιακής μεταχείρισης και αποκαλύπτουν ότι το δήθεν σύγχρονο μουσείο που ευαγγελίζεται κάθε κυβέρνηση διαχρονικά είναι στην ουσία ένας παρωχημένος και «δυσκοίλιος» οργανισμός.
Αντίστοιχη πείρα από την εφαρμογή του μοντέλου των ΝΠΔΔ υπάρχει, πέρα από τον Πολιτισμό, σε όλους τους χώρους του ευρύτερου δημόσιου τομέα, με αντίστοιχα αρνητικά αποτελέσματα και απαξίωση των υπηρεσιών του.
7. Θα έχει και άλλα επεισόδια η υπόθεση με την προώθηση των ΝΠΔΔ;
Ασφαλώς ναι. Όλες οι ενδείξεις συγκλίνουν στο συμπέρασμα πως ο επόμενος στόχος είναι ο πολύπαθος χώρος της Ακρόπολης, στον οποίο έχουν απλώσει ήδη τα πλοκάμια τους διάφοροι χορηγοί, ντυμένοι την προβιά του «ευεργέτη». Από τη στιγμή που τα ιδιωτικά συμφέροντα βάζουν στο στόχαστρο τα αρχαία μνημεία και την Πολιτιστική Κληρονομιά, δε θα μπορούσε να λείπει από το μενού τους το «φιλέτο» του βράχου, που αποτελεί πόλο έλξης για χιλιάδες τουρίστες από όλο τον κόσμο σε καθημερινή βάση.
Είναι φανερή η ύπαρξη ενός συνολικού σχεδιασμού που προχωρά σταδιακά, για να μετριάσει τις αντιδράσεις και να εκτονώσει τη δυσαρέσκεια. Το καθεστώς των ΝΠΔΔ είναι απλώς το πρώτο βήμα για την ιδιωτικοποίηση των μεγάλων μουσείων και αρχαιολογικών χώρων. Ήδη διάφοροι κύκλοι και δημοσιολόγοι κάνουν ανοιχτά λόγο για «αποκρατικοποίηση των μουσείων», ενώ το μοντέλο των «αυτόνομων ΝΠΔΔ» λύνει τα χέρια της εκάστοτε διοίκησής τους για ευρύτατη εφαρμογή του γνωστού συστήματος των εργολαβιών.
8. Πώς μπορούμε να αντιδράσουμε;
Είναι σημαντικό να μην τσιμπήσουμε το δόλωμα της διαπραγμάτευσης, μπαίνοντας σε μια διαδικασία «παζαρέματος» για τα σημεία που θα περάσουν ή χρήζουν βελτίωσης. Θεωρούμε το νομοσχέδιο απαράδεκτο, ως γενική σύλληψη και ως προς τις λεπτομέρειές του, και το απορρίπτουμε συνολικά και κατηγορηματικά.
Οι εργαζόμενοι στον χώρο του Πολιτισμού έχουμε τη δύναμη να σταματήσουμε με τον αγώνα μας τα ΝΠΔΔ και τον γενικό σχεδιασμό που αντιμετωπίζει τον πολιτισμό ως εμπόρευμα.
Δίνουμε τον αγώνα να μην περάσει το νομοσχέδιο και – αν τελικά ψηφιστεί – να μην εφαρμοστεί στην πράξη.
- Συντονίζουμε τον αγώνα μας με άλλους εργαζόμενους, συμμετέχουμε στις κινητοποιήσεις και τις κοινές δράσεις του Συντονιστικού των Σωματείων στον χώρο του Πολιτισμού
- Ανοίγουμε το ζήτημα σε όλη την κοινωνία, για να κάνει δική της υπόθεση την υπεράσπιση του δημόσιου χαρακτήρα των Μουσείων και της Πολιτιστικής Κληρονομιάς
Πανελλήνιο Σωματείο Εκτάκτου Προσωπικού Υπουργείου Πολιτισμού
